معرفی

معدن زاواک در استان خراسان رضوی و در 85 کیلومتری محور سبزوار در جاده مشهد به تهران،  ضلع شمالی روستای کاهک قرار گرفته است.  وسعت معدن  21.5 کیلومتر مربع در یک محدوده چهار ضلعی واقع شده و دارای پروانه بهره برداری با ذخيره 108 هزار تن کانسنگ مس اکسیدی و 12000تن کانسنگ مس سولفیدی با عيار متوسط 0.6 درصد  می باشد که البته ذخیره واقعی معدن با عدد پروانه فاصله زیادی دارد و به منظور اصلاح ذخیره مس  و اضافه کردن منگنز به پروانه پهره برداری در سال 1400 مجوز اکتشاف و اصلاح پروانه از وزرات صمت اخذ گردیده و عملیات اکتشافی در هر دو ماده معدنی در حال انجام است. پروانه ی بهره برداری معدن  با شماره 1555974 به تاریخ 26/2/95  به ثبت رسیده و اعتبار پروانه از 15/08/1400 تا تاریخ 15/08/1414 می باشد که قابلیت تمدید مجدد نیز دارد.

به لحاظ ساختار کانی سازی این معدن دارای سه محدوده مجزای آنومالي A ، آنومالي  Bو آنومالی C تقسیم بندی شده که راه های دسترسی متفاوتی دارند و از طریق جاده فرعی روستای فرومد، کیلومتر 5 بعد از کاهک و نیز جاده اصلی مشهد- تهران دسترسی به محدوده امکان پذیر می باشد. بخش جنوبی محدوده مورفولوژی خشن و بخش شمالی آن مورفولوژی تپه ماهوری-دشت گون دارد.

زمین شناسی محدوده

در مجموع محدوده مورد نظر بر روی طاقدیس کاهک جانمایی شده که شامل دو بخش رسوبی و آتشفشانی می باشد. بخش رسوبی شامل رسوبات تخریبی ماسه سنگ، کنگلومرای ولکانوژنیک، سیلتستون و سنگ آهک میکرو فسیل دار می باشد که به شدت چین خورده اند. 

در محدوده معدن مس- منگنز زاواک واحدهای رسوبی، ولکانیکی، آذرآواری و دایکهای حدواسط با سن ائوسن رخنمون دارند. چین خوردگی واحدهای رسوبی باعث تشکیل تاقدیس کاهک در منطقه شده است. این تاقدیس دارای امتداد شرقی- غربی است و یال شمالی این تاقدیس به سمت شمال و یال جنوبی آن به سمت جنوب شیب دارد.

بخش ولکانیک شامل پیرو کلاستیک( آگلومرا، برش ولکانیکی و خاکستر لاپیلی توف)، گدازه بازالتی و آندزیت پورفیری میباشد که قطعات ولکانیک در سنگ آهک بسیار فراوان می باشد (نزدیک به کنتاکت سنگ آهک و ولکانیک) و در بخش هایی لخته هایی از سنگ آهک در آگلومرا و برش ولکانیکی دیده می شود که بخش پیروکلاستیک میزبان کانی سازی می باشد. همچنین قدیمیترین واحد سنگی منطقه واحد رسوبی سنگ آهک نومولیتی با سن ائوسن فوقانی میباشد که لایه کلیدی برای اکتشاف منگنز محسوب می گردد. این لایه در نقاط مختلف محدوده دارای ضخامتهای متفاوت میباشد. ضخامت این واحد از یک متر تا 10 متر متغیر است.

کانی سازی

در محدوده معدن زاواک دو نوع کانی سازی مس و منگنز تشکیل شده است. کانی سازی منگنز نیز به دو صورت لایه ای یا اولیه و  رگه ای یا ثانویه تشکیل شده است. کانی زایی مس در زون گسلی چپ بر با روندNE-SW با جابجایی تقریبا 100 متر و گسلهای فرعی مرتبط با آن در اطراف قطعات پیروکلاستیک تشکیل شده است. مس به صورت کربناته، اکسیدی و سولفیدی در میزبان پیروکلاستیک و سنگ آهک راسب شده که در بخش هایی اکسید آهن به صورت لیمونیت و هماتیت نیز دیده می شود که احتملا آهن از کالکوپیریت آزاد شده است. در واقع کانی سازی اولیه کالکوپیریت بوده که به کالکوسیت اکسید و کربنات مس و ترکیبات آهن دار آلتره شده است.

آنومالی A:

مهمترین و اصلی ترین بخش کانه زایی شده مس در نزدیکی معدن منگنز سردار و در یال جنوبی تاقدیس کاهک و آنومالی A قرار دارد. کانه زایی مس در این بخش درون سنگهای آندزیتی و در زیر سنگهای آهکی و بالای سنگهای پیروکسن آندزیتی با طول حدود 280 متر، ضخامت 40 تا 60 متر به صورت منقطع و عمق احتمالی 50 متر می باشد.

کانی سازی مس در این محدوده با عیار میانگین 0.2% تا 2% می باشد.

در این محدوده کانی سازی منگنز به صورت رسوبی و لنزوار یا پچ گون نیز قابل مشاهده است کانه منگنز در این زون با طولی در حدود 60 متر و ضخامت 1.3 وعمق احتمالی  30 متر می باشد.

آنومالی B:

در این محدوده کانه زایی مس درون واحدهای آندزیتی-آگلومرایی و زون های گسله اصلی-فرعی متمرکز شده است که مساحت کانی زایی مس در این محدوده حدود 2500 مترمربع بصورت منقطع می  باشد. و عیار میانگین حدود 0.8 تا 1.9 تخمین زده می شود. در آنومالی B کانی زایی منگنز وجود دارد که باید فعالیت اکتشافی تکمیلی در آن انجام شود.

آنومالی C

در غربی ترین بخش محدوده کانه زایی منگنز به صورت چینه سان در کنتاکت سنگهای آهکی با واحدهای شیلی ماسه سنگی تشکیل شده است. مشاهدات زمین شناسی نشان می دهد که طول زون کانه زایی قابل رویت منگنز در این بخش حدود 1500متر با ضخامت حدود  30 تا 80 سانتی متر و عمق 10 تا 40 متر می باشد.

وضعیت فعلی معدن

از زمان خرید معدن توسط شرکت ثمین بیهق و تحویل آن در آذر ماه 1400 عملیات اکتشافی در معدن به صورت علمی آغاز شد. در سال 1401 در معدن بیش از 1100 متر حفاری مغزه گیری و فعالیت ترانشه زنی و سایر مطالعات اکتشافی انجام شده که در دست بررسی بوده و عملیات اکتشاف پایان نیافته است.

ارزیابی ذخیره معدن

همانگونه که عنوان گردید به دلیل عدم اتمام اکتشافات معدن زاواک عملا نمی توان عدد دقیقی برای ذخیره این معدن چه برای مس و چه برای منگنز ارائه داد.